Phan Khôi xuất thân nho học tập nhưng trong khi ông không có thói quen làm thơ khai cây bút như các nhà nho khác.
Chỉ mọi dịp Tết bao gồm điều gì đó quan trọng với mình, ông mới làm thơ. Chính vì thế tới nay, tôi chỉ tìm kiếm được 3 bài bác thuộc các loại thơ khai cây viết của ông, các viết bằng văn bản Hán.
Bạn đang xem: Thơ khai bút đầu xuân
* * *
Bài thơ đầu tiên Phan Khôi làm vào thời điểm năm 1912, đăng lần đầu tiên trên tờ Điện Tín số Xuân Bính Tý 1936. Tôi chỉ biết bài thơ này lúc Tuổi Trẻ mỉm cười (TTC) số Xuân Kỷ Sửu 2009 đăng bài bác "Suýt chút họa vì... Thơ Tết" ở trong phòng nghiên cứu - phê bình Lại Nguyên Ân. Bài xích thơ khi đăng TTC không có đầu đề, nhằm tiện lúc viết, tôi điện thoại tư vấn là "Nhâm Tý khai bút" do 1912 là năm Nhâm Tý.
Lai lịch bài bác thơ này cũng đều có đôi điều, nay kể ra phía trên để hầu chúng ta đọc. Nguyên là đầu năm Nhâm Tý 1912, Phan Khôi làm cho một bài xích tứ tốt khai bút bằng chữ Hán, chép vào tờ giấy hoa tiên rồi kẹp vào thân một cuốn sách, sau cho mình là ông cử Mai Dị mượn.
Mấy tháng sau, ông cử Mai Dị - vốn là một yếu nhân của trào lưu Đông Du - bị xét nhà, bài xích thơ lâm vào tình thế tay mấy ông quan tiền An Nam. Các ông quan liêu này phụ thuộc vào mấy chữ "đông phong" trong bài xích thơ với "Châu phái nam - Phan thị" (người chúng ta Phan - tên Châu Nam, là chúng ta tên của Phan Khôi) ở chỗ lạc khoản, định ghép người sáng tác vào tội nuôi chí làm cho Phan Bội Châu sinh hoạt phía Nam để cổ động trào lưu Đông Du.
Viên công sứ Quảng nam do thiếu tín nhiệm vào suy luận của mấy ông quan tiền "hay chữ" này bèn bảo họ dừng số đông chuyện ngờ vực ấy lại, ko tra xét nữa. Nhờ cụ mà Phan Khôi thoát nạn tuy nhiên ông lại cần chịu mẫu ơn hờ của viên công sứ, không dừng lại ở đó lại nên chuốc lấy phần nhiều hồ nghi dài dài sau này từ ít nhiều đồng bào của mình.
Rất tiếc là khi bài thơ đăng trên TTC, phần chữ hán được nhà phân tích Lại Nguyên Ân dựa vào GS Nguyễn Huệ chi "cài" vào sai mất 2 chữ. Đúng ra buộc phải là 凌 霄 (lăng tiêu), nghĩa là "vút tận mây xanh" nhưng mà TTC lại in thành 淩 瀟 với dịch là "dầm sương", làm mất đi hẳn loại thế "thượng phong" của 2 chữ "kỳ khí" (khí lạ) vốn gồm trong nguyên bản.
Về câu hỏi này, tôi đã bao gồm thư trao đổi ý kiến và được cả nhà nghiên cứu giúp Lại Nguyên Ân lẫn GS Nguyễn Huệ bỏ ra tán đồng. Sau đó, tôi đang "cài" lại chữ Hán, phiên âm, dịch nghĩa, dịch thơ, cả Đường phép tắc và lục bát, nay xin được giới thiệu để bạn đọc thưởng lãm.
Nguyên văn:
壬 子 開 筆
春 日 無 花 亦 復 佳
庭 前 上 有 桂 新 栽
凌 霄 奇 氣 無 人 識
曾 共 東 風 一 夜 來
Phiên âm: "Nhâm Tý khai bút. Xuân nhật vô hoa diệc phục giai/ Đình tiền thượng hữu quế tân tài/ Lăng tiêu kỳ khí vô nhân thức/ Tằng cùng đông phong tuyệt nhất dạ lai".
Dịch nghĩa: "Ngày xuân không tồn tại hoa cơ mà vẫn đẹp/ Trước sân bao gồm mấy cây quế mới trồng/ Khí lạ ngất xỉu trời mà không người nào biết/ cùng theo gió xuân về trong đêm nay".
Dịch thơ thất ngôn: "Xuân mang lại không hoa cũng xuất sắc thay/ Trước sân trồng new quế vài cây/ bất tỉnh trời khí kỳ lạ không tín đồ biết/ Theo gió xuân về kịp về tối nay".
Dịch thơ lục bát: "Không hoa cũng rất đẹp ngày xuân/ Quế non mấy cội trước sân mới trồng/ Ai tốt hương kỳ lạ một vùng/ Nửa tối vấn vít về thuộc gió xuân".
Tết Nhâm Tý là chiếc Tết thứ nhất Phan Khôi được ra tù. Trước đó, ông bị bắt tại Hà Nội, di lý về Quảng nam giới rồi bị cơ quan ban ngành thực dân phán quyết 3 năm tù vày nghi bám líu tới cuộc dân biến, có cách gọi khác là vụ "xin xâu", của dân Quảng nam năm 1908.
Lúc này Phan Khôi mới chỉ 25 tuổi. Tuổi trẻ thuộc với vấn đề được trả thoải mái sau 3 năm ngồi tù, được về sinh sống trong tình thương yêu của gia đình, được trở lại hòa nhập cộng đồng đã giúp ông quan sát cảnh xuân quê bản thân với vẻ rất đẹp sống động, trẻ trung, những màu sắc; đặc biệt là có sự giao hòa thân đất với trời, thân con người và thiên nhiên.
* * *
Năm Mậu Ngọ 1918, khi Phan Khôi 30 tuổi, ông lại có bài"Khai bút"đăng sống Nam Phong số Tết. Năm 2019, nhà phân tích - phê bình Lại Nguyên Ân đã đưa "Khai bút" vào cuốn"Phan Khôi, thành công đăng báo1917-1924" (NXB Tri Thức, 2019).
Đáng tiếc nuối là bạn dạng in của NXB tri thức có 2 khu vực sai so với bản gốc đăng trên nam giới Phong. Đó là trường vừa lòng chữ thứ tư câu đầu tiên và 2 chữ đầu câu thứ năm.
Chữ thứ tứ câu sản phẩm công nghệ nhất, phiên bản gốc trên nam giới Phong 正 lẽ ra yêu cầu phiên âm là "chinh" mới đúng phương pháp thơ Đường nhưng phiên bản của NXB học thức lại phiên âm là "chính". Nhì chữ đầu câu thiết bị năm đúng ra đề nghị là "khởi tất" 豈 必, nghĩa như 2 chữ "khởi tất" vào câu "nhân sinh khởi vớ trường tương tụ" 人 生 豈 必 長 相 聚 sinh sống bài thứ nhất trong số 4 bài bác tứ tốt Phan Khôi viết tặng ngay cụ Huỳnh Thúc kháng nhân tối trước rứa bị đày ra Côn Đảo. Gắng nhưng, NXB trí thức lại in thành "khởi tâm" 豈 心, được bà Phạm Ngọc Lan dịch nghĩa "Há trong thâm tâm hớn hở thuộc cỏ cây", khiến câu thơ vì thế thất niêm và nghĩa cũng khác đi.
Sau lúc trao đổi chủ kiến và được ông Lại Nguyên Ân vượt nhận bạn dạng in của NXB tri thức có sự nhầm lẫn, tôi sẽ "cài" lại chữ Hán, phiên âm và mượn bản dịch nghĩa của bà Phạm Ngọc Lan (có sửa lại đôi nơi cho ngay cạnh nguyên bản) cùng bạn dạng dịch lịch sự tiếng Việt của chủ yếu Phan Khôi để lấy lên đây.
Nguyên văn:
開 筆
久 戒 新 正 不 作 詩
今 朝 使 酒 試 為 之
朅 來 逆 旅 春 如 客
拓 落 中 天 我 是 誰
豈 必 忻 忻 同 草 木
故 應 默 默 對 妻 兒
浪 吟 薄 醉 成 何 事
壯 歲 驚 臨 忽 不 知
Phiên âm: "Khai bút. Cửu giới tân chinh bất tác thi/ Kim triêu sử tửu thí vi chi/ Khiết lai nghịch lữ xuân như khách/ Thác lạc trung thiên té thị thùy/ Khởi vớ hân hân đồng thảo mộc/ vậy ưng mang mặc đối thê nhi/ Lãng ngâm bội nghĩa túy thành hà sự/ Tráng tuế khiếp lâm hốt bất tri".
Dịch nghĩa: "Lâu rồi, mải lo việc đổi mới, không làm cho thơ/ sáng ngày hôm nay nhân uống rượu lại thử khai bút/ Đi lại trong cõi trần hoàn, ngày xuân như khách/ Khoáng đạt giữa trời, ta là ai?/ Lọ cần hớn hở thuộc cỏ cây/ mang lại nên âm thầm trước vk con/ ngà ngà say ngâm tràn, thành được việc gì/ giật mình, tuổi tráng niên đến mà lười biếng không biết".
Xem thêm: Giá tiền máy sấy cá khô - máy sấy cá khô viễn đông
Dịch thơ: "Cột túi thơ xuân tởn mang đến già/ lúc này có bát mở bùng ra/ thiệt lanh như biến, tết rồi Tết/ Ra quái gì đây, ta với ta/ Lọ buộc phải được như cây cỏ mới.../ Đã đành đùa với vợ con mà!/ Thơ thần rượu thánh ăn ai tá?/ hóa học đống trên đầu chục chẵn ba".
Năm 1918, Phan Khôi tròn 30 tuổi, đa số viết mang đến Nam Phong với ít nhiều bài báo đã tạo ra sự tên tuổi của ông. Lập thân vào tuổi 30, quả thật câu "tam thập nhi lập" thì vui như Phan Khôi là phải, chẳng ai rất có thể trách được. Vậy cơ mà năm 1958, lại có nhà phê bình nhờ vào 2 câu "Lọ nên được như hoa cỏ mới... Đã đành nghịch với vk con mà!" để nói rằng ông "hèn nhát" thì thiệt là lạ!
* * *
32 năm sau, tức năm Canh dần 1950, dịp Phan Khôi đang ở vùng Mỹ im - Thái Nguyên, nơi có trụ sở Hội Văn nghệ việt nam thời kỳ 1949 - 1950, ông mới lại có bài thơ khai cây bút khác. Bài thơ này được ra đời trong một yếu tố hoàn cảnh khá sệt biệt.
Số là, thời gian Tết năm 1950, Phan Khôi cảm nhận thư công ty do người con gái thứ bảy của ông viết thay chị em từ làng mạc Trung Phước thuộc thị xã Quế Sơn, tỉnh Quảng nam giới - nơi mái ấm gia đình ông đã tản cư. Thư nói anh chị em bình yên tuy nhiên vì phải chạy tản cư, không làm gì ra tiền, thiếu ăn uống nên phải buôn bán thêm mấy sào ruộng...
Trong trung tâm trạng bi hùng phiền vì chưng sống xa gia đình, giao quá năm ấy Phan Khôi đã làm một bài xích thơ chữ Hán. Không giống với thường xuyên lệ, ông ko gửi bài xích thơ này về mái ấm gia đình nhưng không hiểu biết nhiều sao bên thơ cố Lữ lại hiểu rằng và đang phiên âm, dịch nghĩa. Về sau, bài xích thơ được công ty phê bình thiếu hụt Sơn chuyển vào cuốn "Những văn nhân thiết yếu khách một thời", xuất bạn dạng tại sài thành trước năm 1975; không có đầu đề, không có phần chữ thời xưa mà chỉ gồm phần phiên âm Hán Việt với dịch nghĩa ở trong phòng thơ cầm Lữ.
Nay tôi mạn phép đặt tên cho bài xích thơ là "Canh dần dần khai bút", "cài" thêm chữ Hán, mượn phần dịch nghĩa của phòng thơ thế Lữ cùng dịch ra thơ Đường luật, thơ lục chén để cống hiến bạn đọc.
Nguyên văn:
庚 寅 開 筆
獨 夜 過除夕
更無 燈 可 身
重 衾 蓋 衰 腐
闪 夢 著 酸 辛
有 爱 甘 生 別
無 贏 任 食 貧
聞鷄恨起坐
抗戰四逢春
Phiên âm: "Canh dần khai bút. Độc dạ quá trừ tịch/ Cánh vô đăng khả thân/ Trùng khâm cái suy hủ/ Thiểm mộng trước toan tân/ Hữu ái cam sinh biệt/ Vô doanh nhiệm thực bần/ Văn kê hận khởi tọa/ binh cách tứ phùng xuân".
Dịch nghĩa: "Một mình đêm giao thừa/ Đến ngọn đèn làm các bạn cũng không có/ Đắp lên thân suy tàn một tờ mền kép/ Chợp đôi mắt mơ là nhấm mồm chua cay/ Có vk con mà cam sống phân chia cách/ ko sinh kế phải nạp năng lượng nhờ/ Nghe con gà gáy mừng vùng dậy/ loạn lạc bốn xuân rồi".
Dịch thơ ngũ ngôn: "Trừ tịch qua tối nay/ Đèn chong chẳng bao gồm thay/ Thân tàn đắp chăn kép/ Mộng mị ck chua cay/ Tình nặng trĩu cam chia cách/ Túi không đành nạp năng lượng chay/ bật ngồi nghe con gà gáy/ kháng chiến hơn nghìn ngày".
Dịch thơ lục bát: "Giao thừa một láng một hình/ Ngọn đèn làm bạn bên mình cũng không/ Chăn sui đắp tấm thân còm/ nằm suông gặp gỡ mộng mồm còn cay tê/ hữu tình cam sống xa quê/ Túi ko nếm vị hoắc lê bấy chày/ Giận nghe kê gáy ngồi ngay/ tỉnh ra loạn lạc xuân rày tư xuân".
Có thể thấy bài thơ là 1 phần tâm trạng của Phan Khôi một trong những giây phút thiêng liêng từ năm cũ sang năm mới tết đến sau 4 năm giã biệt gia đình, ra Hà Nội tham dự các buổi lễ hội nghị văn hóa toàn quốc rồi lên Việt Bắc theo phòng chiến.
Tưởng như thế thì dù tín đồ đọc có khó tính đến mấy cũng có thể thông cảm được. Gắng mà, không hiểu biết nhiều vì sao cả với bài thơ này, Phan Khôi cũng trở thành mang tiếng rằng "kẻ đối địch, chẳng qua yếu đuối thế phải theo ta" xuất phát điểm từ một nhà phê bình hồi đấu tranh chống nhân văn - Giai phẩm!
Tôi viết về 3 bài bác thơ khai cây bút của Phan Khôi không vì cho rằng đó là những bài xích hay trong kho tàng thơ khai bút của dân tộc. Chẳng qua là nhân ngày Tết Quý Mão, tôi muốn trình làng một số bài thơ khai cây viết của Phan Khôi mà rất có thể nhiều tín đồ chưa biết, nhân tiện thể đính bao gồm những vị trí sai của các bản in trước đây.
Cái chính là tôi ý muốn qua những bài xích thơ khai bút kia gửi tới độc giả tâm tư, tình cảm, xem xét riêng tư ở trong nhà báo - công ty văn Phan Khôi, vui có bi hùng có, qua từng mẫu Tết khác nhau, từng thời kỳ khác biệt của cuộc đời viết văn, làm báo của ông, hỗ trợ một vài tư liệu về ông cho những nhà nghiên cứu.
Tuyển lựa chọn những bài bác thơ khai bút đầu năm mới thật hay. Đó là mọi vần thơ đầu Xuân khai cây bút với phần lớn lời chúc thật ý nghĩa cho một năm mới mạnh dạn khỏe, hạnh phúc và thành công!
 |
| thơ khai cây viết đầu Xuân 2018 (ảnh: internet) |
BÀI THƠ: KHAI BÚT XUÂN 2018
Tác giả: Thảo Ngọc
 |
| thơ khai bút đầu xuân năm mới 2018 (ảnh: internet) |
THƠ KHAI XUÂN 2018
Tác giả: không rõ
Tự Tình … Khai Xuân
Quanh năm thơ thẩn nhảy lên phây
Chẳng thiết mần đưa ra một xác gầy
Quờ quạng thuộc cấp run líu ríu
Lu bu đầu tóc rối bầy đàn hầy
Miên mang ba hoa quăng bom nổ
Thỉnh phảng phất đốt nhà tránh vạ lây
Phây bút đầu năm mới thay giờ đồng hồ pháo
Đêm xuân từ sướng té ra dài.
Xuân đương qua vèo vèo. Mai là phải lên dùng Gòn thường xuyên công việc. Vào một không nhiều men say của ngày đám giỗ ông ngoại còn sót lại từ trưa, bỗng muốn nói lên vài điều (suy nghĩ cơ mà để vào lòng vô ích lắm à nha).
Cuộc đời bé người quan trọng nhất là vấn đề gì nhỉ? mọi người mỗi quan điểm và có nhu cầu khác nhau. Nhưng nếu tóm gọn gàng lại trong cha điều, vững chắc mẫu số thông thường vẫn là: sức khỏe, gia đình và sự nghiệp.
Há hợp lý và phải chăng con số 3 một lần tiếp nữa đóng vai trò quan lại trọng? Cả văn hóa, tôn giáo, và nay là ý kiến sống. Nó như thể chiếc kiềng ba chân vững chãi để mang một con bạn tiến lên. Mà lại nếu khuyết đi một, cũng không thể điện thoại tư vấn đó là thành công.
Nói đến đây, thì bản thân tự gọi hai từ "trách nhiệm" đóng vai trò đặc trưng như nắm nào. Từng dịp sum họp trong năm mới, được quay quần bên gia đình, mỗi cá nhân ngộ ra sự xứng đáng trân quý vào từng phút chốc bên bạn thân. Tự gọi phải cố gắng nỗ lực hơn, vồ cập hơn đến những thành viên còn lại. Loại bỏ cái tôi cùng yêu cái bình thường của tập thể có tên "tế bào xã hội".
Đó đó là điểm tựa bền vững và kiên cố để thăng tiến trong sự nghiệp, là hậu phương cho ta về bên để cảm thấy sự không nguy hiểm giữa bộn bề lo toan, là nguồn gốc của yêu thương thương mang tính nhân phiên bản kiểu "rất người".
Sẽ là thiếu hụt xót nếu trọng trách đó không bao gồm sự yêu thích chính mình, quan tâm chính mình…
Tất cả đều buộc phải học với rèn luyện. Quy trình này yên cầu sự đấu tranh, sự cầu tiến, sự cải thiện…
Năm bắt đầu chúc nhau nạm gắng, trước mắt là cho thiết yếu mình! với đừng bao giờ quên, về hầu hết mặt trọng trách đi ngay thức thì với thành công!
